Cập nhật Firmware: Bí quyết duy trì hiệu suất và an toàn cho thiết bị

Firmware giữ vai trò quyết định trong việc kiểm soát và quản lý các chức năng cơ bản của thiết bị, từ việc khởi động đến hoạt động hàng ngày. Nó là giao diện giữa phần cứng và phần mềm ứng dụng, đảm bảo rằng các thành phần phần cứng hoạt động một cách hiệu quả và tương thích với phần mềm mà người dùng sử dụng. Cùng tìm hiểu qua bài viết “Cập nhật Firmware: Bí quyết duy trì hiệu suất và an toàn cho thiết bị”

1. Firmware là gì?

Firmware là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ một dạng chương trình máy tính có khả năng điều khiển và quản lý các thành phần cơ bản của các thiết bị điện tử. Một cách đơn giản, firmware có thể hiểu là một loại phần mềm mà nhiệm vụ chính là hỗ trợ kiểm soát các bộ phận cứng của thiết bị.

Với những thiết bị đơn giản, việc cài đặt đã đủ để làm chúng có thể hoạt động. Tuy nhiên, trong trường hợp các thiết bị hiện đại hơn, ví dụ như máy tính, cần có cả firmware và phần mềm khác (như hệ điều hành và các ứng dụng) để có thể sử dụng thiết bị một cách đầy đủ. Ngoài ra, một số thiết bị phức tạp trong lĩnh vực tiêu dùng cũng được trang bị firmware để đảm bảo cả các tính năng cơ bản và cao cấp của chúng.

2. Tại sao lại gọi là Firmware?

Firmware được gọi như vậy vì nó là sự kết hợp giữa “firm” và “software”. “Firm” ám chỉ việc nó được nhúng vào phần cứng và không dễ dàng thay đổi hoặc sửa đổi, làm cho nó trở nên “firm” hoặc “cố định” hơn so với phần mềm truyền thống.

3. Cách Firmware vận hành

Vậy là, firmware là phần mềm được nhúng vào phần cứng để cho phép nó hoạt động theo cách được thiết kế và cung cấp khả năng kiểm soát cấp thấp cho nhà sản xuất. Giống như firmware được tìm thấy trong một số máy ảnh kỹ thuật số, một số cũng có thể là hệ điều hành chính. 

4. Các loại firmware hiện nay

Trong thế giới của các thiết bị điện tử hiện đại, hầu hết chúng đều được trang bị với các loại firmware khác nhau từ phía nhà sản xuất, nhằm giúp người dùng dễ dàng điều khiển và quản lý chúng. Dưới đây là một số ví dụ cụ thể:

4.1. BIOS (Basic Input/Output System)

BIOS (Hệ thống Đầu vào/Đầu ra Cơ bản) là một loại firmware thường được sử dụng trong máy tính để kiểm soát, quản lý và đảm bảo hoạt động chính xác của các phần cứng. Tuy nhiên, trong suốt hai thập kỷ qua, BIOS đã không có nhiều cải tiến và chỉ hoạt động ở mức phần mềm cấp thấp. Vì vậy, loại firmware này đã được hạn chế sử dụng bởi các nhà sản xuất.

Ví dụ, hệ thống BIOS sử dụng mã nguồn 16-bit, trong khi đa số laptop và máy tính hiện đại đã chuyển sang sử dụng mã nguồn 32 hoặc 64-bit.

4.2. EFI (Extensible Firmware Interface) hoặc UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) 

EFI (Giao diện Phần mềm Mở rộng) hoặc UEFI (Giao diện Phần mềm Mở rộng Thống nhất) là loại firmware có nhiều ưu điểm nổi trội hơn so với BIOS. Đặc biệt, đây là một tập hợp các giao thức phần mềm linh hoạt, có nhiệm vụ kết nối giữa firmware hệ thống và hệ điều hành. CPU cũng sử dụng EFI để khởi động phần cứng mà không cần đến trình khởi động (Bootloader). Hơn nữa, EFI còn tích hợp tính năng bảo mật Secure Boot để bảo vệ khỏi các phần mềm độc hại và tấn công không mong muốn.

Như vậy, qua những cải tiến này, EFI đã trở thành một lựa chọn phổ biến hơn và mang lại nhiều lợi ích cho sự quản lý và điều khiển của các thiết bị hiện đại.

5. Software và Firmware có giống nhau không?

Mặc dù cả firmware và software đều rơi vào hạng mục “phần mềm,” nhưng thực tế, hai thuật ngữ này không thể hoàn toàn thay thế lẫn nhau. Để hiểu rõ hơn, chúng ta sẽ đi vào chi tiết:

• Firmware

Đây là một dạng phần mềm có khả năng quản trị và quản lý dữ liệu trên các thiết bị. Được coi như một phần mềm hệ thống bên trong, firmware đã đặt trước sẵn trong thiết bị và đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hoạt động của thiết bị. Điều đáng chú ý là firmware không dễ dàng để người dùng thường xuyên can thiệp hoặc điều chỉnh, thay vì thế chỉ có các nhà phát triển chính thức mới có khả năng thay đổi nội dung của nó. Khi người dùng muốn cập nhật hoặc nâng cấp firmware, họ cần dựa vào các nguồn cung cấp chính thức hoặc sử dụng phương pháp cập nhật qua các thiết bị phần cứng.

• Software

Software, thường được gọi là phần mềm máy tính, bao gồm rất nhiều loại chương trình và ứng dụng được viết bằng ngôn ngữ máy tính, có cấp độ từ thấp đến cao để máy tính hoặc các thiết bị khác có thể hiểu và thực thi. Phần mềm được chia thành hai loại chính: phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng. Điểm quan trọng là, phần mềm có khả năng cài đặt, cập nhật và gỡ bỏ một cách dễ dàng thông qua các thao tác trên máy tính hoặc thiết bị tương tự.

Tóm lại, mặc dù firmware và software đều thuộc loại phần mềm, nhưng chúng có những điểm khác biệt quan trọng. Firmware được tích hợp sẵn trong thiết bị và không dễ dàng để người dùng thay đổi. Trái lại, software có thể cài đặt, sử dụng và thậm chí chỉnh sửa theo nhu cầu của người dùng trên các thiết bị.

6. Xoá Firmware có làm sao không?

Nếu bạn hạ cấp một bản cập nhật một cách đúng đắn, firmware của thiết bị sẽ quay trở lại phiên bản cũ hơn. Nhưng nếu xóa hoàn toàn firmware, thiết bị của bạn sẽ bị “brick” (trở nên vô dụng). Điều này tương tự như việc xóa mất bộ não của nó.

7. Cập nhật Firmware có an toàn không?

Cập nhật firmware cho thiết bị của bạn thường là an toàn, nhưng bạn phải tuân theo cẩn thận hướng dẫn của nhà sản xuất. Những sai sót trong quá trình cập nhật có thể dẫn đến các lỗi nghiêm trọng. Ví dụ, buộc tắt điện thoại trong khi đang cập nhật firmware hoặc tháo pin có thể khiến nó không thể sử dụng được nữa.

8. Bản cập nhật Firmware 

Các hãng sản xuất phần cứng thường cung cấp các bản cập nhật cho các thiết bị của họ, nhằm nâng cao hiệu suất và tính bảo mật cũng như khắc phục các vấn đề kỹ thuật. Chẳng hạn, khi hãng sản xuất thiết bị mạng phát hành một bản cập nhật cho router, mục tiêu chính có thể là khắc phục lỗi, tăng cường tốc độ hoạt động và nâng cao tính an toàn cho người dùng. Thậm chí, một số thiết bị còn được thiết kế với tính năng cập nhật firmware riêng, cho phép người dùng thực hiện hoặc họ có thể cung cấp hướng dẫn cụ thể.

Tuy có những bản cập nhật firmware tương tự như việc cập nhật phần mềm thông thường, nhưng cũng có những bản cập nhật đòi hỏi nhiều công đoạn hơn. Đôi khi, người dùng phải sao chép firmware lên một ổ đĩa di động, sau đó tiến hành cập nhật thủ công cho thiết bị. Quá trình này đòi hỏi sự chú ý để đảm bảo không có sự gián đoạn nào xảy ra, từ đó tránh tình trạng gây hại cho thiết bị.

Xác định phiên bản Firmware trên thiết bị của bạn

Để nhanh chóng xác định phiên bản BIOS/EFI đang sử dụng, người dùng có thể thực hiện một số bước đơn giản. Đầu tiên, mở Device Manager, mở rộng danh sách thiết bị, chọn mục Hardware và kích chuột phải để chọn Properties. Trong cửa sổ Properties, chọn tab Details từ menu Property và sau đó chọn Hardware Ids. Phiên bản firmware của thiết bị sẽ được hiển thị trong mục Value table.

Ngoài cách trên, thông tin về phiên bản firmware cũng có thể được truy xuất thông qua Command Prompt hoặc sử dụng công cụ Upgrade Assistant để kiểm tra. Như vậy, việc nắm rõ phiên bản firmware đang sử dụng sẽ giúp người dùng thực hiện các bước cập nhật mới nhất một cách dễ dàng và hiệu quả.

Đọc thêm bài viết liên quan tại: https://tothost.vn/kien-thuc